De Vierstromenfontein

Al duizenden jaren zijn de fonteinen van Rome een essentieel onderdeel van het leven in de Eeuwige Stad. Voordat binnenleidingen hun weg vonden naar lokale huizen, waren fonteinen de belangrijkste manier waarop de Romeinen vers water verzamelden. De traditie van fonteinen heeft millennia van Romeinse geschiedenis overleefd en ze zijn nog steeds een belangrijk onderdeel van de stad. Eén van de meest iconische fonteinen is de Fontein van de Vier Rivieren. Deze staat op de Piazza Navona.

Eeuwenlang was de paus de belangrijkste autoriteit van Rome. Hij had de leiding over de dagelijkse infrastructuurzaken. In de tijd van de barokke kunst waren prachtige fonteinen vaak de geschenken van de paus aan de stad, waarmee ze hun vriendelijkheid, vrijgevigheid en toewijding aan Romeinen als goede katholieken aantoonden. De 17e-eeuwse Paus Innocentius X, een gewiekste politicus, wilde ook zijn eigen stempel drukken in de stad en tegelijkertijd zijn familie eren, de Pamfilis, een zeer invloedrijke pauselijke familie uit die tijd. Hij vroeg om een imposante fontein voor het huis van zijn familie, Palazzo Pamphili. Hiervoor werd een open wedstrijd voor de grote kunstenaars van Rome georganiseerd.

De verboden artiest

Gian Lorenzo Bernini had voor de voorgaande Paus al een ontwerp bedacht, maar helaas mocht hij niet meedoen met deze wedstrijd. De voorgaande Paus hoorde namelijk bij de familie Barberini, rivalen van de familie Phamphili waar Paus Innocentius X bij hoorde. Vanwege zijn nauwe samenwerking met de familie Barberini werd het de kunstenaar verboden om een poging te wagen voor een ontwerp voor de nieuwe fontein op Piazza Navona.

Maar Berinini gaf zich niet zo makkelijk gewonnen. Hij maakte het ontwerp voor de prachtige fontein van de vier Rivieren, de fontein die we nu op het plein kunnen bewonderen. Deze fontein, in het Italiaans Fontana dei Quattro Fiumi genoemd, was een symbool van de invloed van de katholieke kerk en een puntje van de hoed voor de familie erfenis van de Paus. Toen Paus Innocentius X het ontwerp van Bernini zag, gaf hij hem onmiddellijk opdracht. Er wordt gezegd dat de Paus hem ondanks zijn beste wensen inhuurde, omdat hij voelde dat hij geen andere keus had. "De enige manier om Bernini niet in dienst te nemen", zei de paus, "is om zijn plannen nooit te zien."

Zoals het er nu uitziet, is de Vierstromenfontein het grootste en misschien wel het beroemdste werk van Bernini. Het werd gebouwd tussen 1648 en 1651. De studenten van Bernini hielpen de meester bij het ontwerpen en bouwen van het monument, zoals het destijds in de Italiaanse kunst in de mode was.

De vierstromen fontein symboliek

De Fontana dei Quattro Fiumi vertegenwoordigt de vier grote rivieren waarvan cartografen dachten dat ze bestonden tijdens de renaissance en barok jaren. Wat nog belangrijker is, ze vertegenwoordigen de invloed van de Heilige Stoel en de Paus op vier continenten, door middel van afbeeldingen van riviergoden: de Nijl voor Afrika, de Ganges voor Azië, de Donau voor Europa en de Río de la Plata voor Amerika.
De riviergoden verwijzen ook naar de rivieren van het paradijs. Eigenlijk is de hele fontein zwaar allegorisch en vol metaforen, met ingewikkelde ontwerpen (zoals gebruikelijk voor de barokperiode) vol symboliek.

• Het gezicht van de riviergod van de Nijl is niet zichtbaar, omdat geografen in die tijd niet wisten waar dit water begon. In plaats daarvan is zijn gezicht bedekt met een stuk stof.
• Vanwege de beroemde bevaarbaarheid van de Ganges draagt de riviergod een roeispaan.
• In die tijd was Amerika nog deel van de Europese koloniën, en werd deze gezien als een grote bron van rijkdom voor de kerk. Daarom zit de afbeelding van de Río de la Plata op een stapel munten.
• Als een weergave van Europa en het water dat het dichtst bij Rome ligt, raakt het hoofd van de riviergod van de Donau het persoonlijke wapen van Paus Innocentius X aan.

De fontein gaat niet alleen over de continenten en rivieren die het vertegenwoordigt, er zijn ook stukjes over de katholieke kerk en de familie Pamphili. Elk van de riviergoden is half geknield, alsof ze allemaal een centrale macht dienen, de vertegenwoordiging van de pauselijke macht van Rome. In het midden ligt een Egyptische obelisk, gebouwd voor het Serapeum van de Romeinse keizer Domitianus in 81 na Christus. Ingeschreven staat een duif met een olijftakje. Hoewel de duif een oude afbeelding is van de kerk en de heilige geest, was het ook het embleem van de familie Pamphili.

Water spuit uit alle richtingen zonder patroon: de kerk is groots, almachtig en met een enorm bereik over alle continenten.

Wat is er nog meer te zien op Piazza Navona?

Piazza Navona is één van de belangrijkste pleinen van Rome. Het plein bevat veel bezienswaardigheden. Hieronder kun je lezen welke bezienswaardigheden (naast de vierstromen fontein) nog meer te zien zijn op Piazza Navona.
• De fontein van Neptunus. Deze fontein werd als laatste van de drie fonteinen aan het plein toegevoegd. Hij werd voltooid in 1878. Deze fontein staat op de noordkant van Piazza Navona. Het heeft verschillende indrukwekkende beelden met Romeinse mythologische thema's.
• De Moren fontein. Een ander voorbeeld van de fonteinen van Bernini ligt aan de zuidkant van het plein. Het werd oorspronkelijk gemaakt door de Renaissance-meester en Michaelangelo-leerling Giacomo della Porta, en Bernini voegde eeuwen later details toe.
• Palazzo Braschi. De thuisbasis van het Museo di Roma, herbergt een prachtige verzameling Italiaanse kunst. Het is ook architectonisch interessant, aangezien het een prachtig 18e-eeuws paleis is.
• Sant’Agnese in Agone. Ook gebouwd onder de bescherming van Paus Innocentius X. Deze kerk werd gebouwd als de persoonlijke kapel van de familie Pamphili. Op de plek waar de kerk nu staat werd de heilige Agnes (waar de kerk naar vernoemd is) gemarteld).

Hoe kom je bij de vierstromenfontein?

• Metro. Het dichtstbijzijnde metrostation is halte Spagna lijn A. Vanaf hier is het ongeveer 20 minuten lopen naar Piazza Navona.
• Bus. Piazza Navona is goed verbonden met bussen, nr. 87 (waar je op kunt stappen buiten het Colosseo-station van lijn B), nr. 70 (vanaf Termini, lijn A of lijn B) en nr. 492 (vanaf Piazza Barberini, lijn A).

Belangrijke informatie Fontana dei Quattro Fiumi
• Adres. Piazza Navona, 00186 (Piazza Navona).
• Schema. De fontein maakt deel uit van een openbaar plein en je kunt op elk moment van de dag of nacht hierheen. Mis de bezienswaardigheden niet tijdens de nachtelijke lichten of neem zelfs een zonsopgang en zonsondergang mee voor een mix van kunst en magische natuurlijke kleuren!